Coordenadas: 40°25′19″N 03°42′46″O / 40.42194, -3.71278A Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas e Naturais é unha academia española de carácter público dedicada ao estudo e investigación das matemáticas, a física, a química, a bioloxía, a enxeñaría e outras relacionadas coas ciencias e integrada no Instituto de España.

Historia |

A Academia de Matemáticas de Madrid |

O primeiro antecedente da presente institución é a Academia de Matemáticas de Madrid (denominada oficialmente Academia Real Mathematica), fundada por Filipe II o 25 de decembro de 1582, tras iniciativa do entón Aposentador Maior Juan de Herrera.^[1] De acordo cun memorial redactado polo propio Herrera, estaba destinada a integrar aos máis destacados geógrafos, astrónomos, arquitectos, enxeñeiros, especialistas militares e outros homes notables con ocupacións relacionadas coas ciencias matemáticas, en orde a buscar a aplicación práctica dos seus coñecementos ao servizo da Coroa. Con todo, os ambiciosos obxectivos teóricos iniciais reducíronse drasticamente logo na práctica, e os ensinos centráronse fundamentalmente na cosmografía e a navegación.

Tal como xa sucedese coa escola palatina da corte dos Reis Católicos, a principal misión da Academia era proporcionar instrución científica aos mozos cortesáns. Pero neste caso facíase fincapé nos saberes prácticos e matemáticos, e ademais tamén estaba aberta a outros alumnos. As lecturas (clases) dábanse nunha casa da rúa do Tesouro próxima á antiga Porta de Baldanú, no espazo onde hoxe eríxese o Teatro Real (é dicir, moi preto do Real Alcázar).

O monarca e Juan de Herrera perseguiron desde o principio a intención proposta de dispor de profesores de gran nivel. Filipe II, quen tamén era rei de Portugal desde 1580, estando en Lisboa contratou ao prestixioso cosmógrafo luso Juan Bautista Labaña para ocupar a nova cátedra de matemáticas. Ao humanista Pedro Ambrosio Ondériz encomendouse traducir textos científicos en latín ao castelán, e posteriormente, tras completar os seus estudos na materia, tamén ensinaría cosmografía. Máis tarde, foron profesores da Academia Juan Arias de Loyola e o milanés Giuliano Ferrofino.

Durante un breve período (1599-1601) a escola ampliou as materias impartidas coa docencia dos matemáticos Juan Cedillo Díaz e Juan Ángel, o arquitecto Cristóbal de Rojas e o enxeñeiro militar Pedro Rodríguez de Muñiz, ademais de Ferrofino, tamén experto en devandita disciplina.

Entre 1607 e 1611 deu clase Andrés García de Céspedes, un dos matemáticos e cosmógrafos de maior reputación na Europa deses anos. Trala súa xubilación sucedeulle na cátedra o antes mencionado Cedillo.

A partir de 1625 encargaríanse da docencia profesores do Colexio Imperial de San Isidro (en cuxa sede se darían desde 1629 tamén as lecturas), que en xeral mantiveron o notábel nivel académico precedente, e renovaron as ensinanzas impartidas incorporando a elas os novos progresos que acontecían en Europa. Entre estos xesuítas, tanto españois como estranxeiros, figuran Claudio Ricardo, Jean-Charles da Faille, Jacob Kresa, Johann Baptist Cysat, Pedro de Ulloa, Alejandro Berneto, Nicasio Gramatici, Manuel de Campos, Carlos de la Reguera, Pedro de Fresneda, Juan Wendlingen, Cristián Riegen e Tomás de la Cerda.

A pesar da expulsión das xesuítas (1767) decretada por Carlos III, este quixo manter a Academia, e en 1770 chamou ao cosmógrafo Juan Bautista Muñoz (entón en Valencia) para ocupar a cátedra. Con todo, este non puido renovar as clases por falta de locais. En 1783 unha resolución real extinguiu finalmente a institución.

Ao longo dos seus case dous séculos de existencia, a Academia de Madrid só puido cumprir parcialmente cos obxectivos fixados por Herrera nos seus inicios. Salvo os dous anos en que estivo orientada á enxeñaría militar, o seu alcance educativo limitouse case exclusivamente á cosmografía e a náutica. Isto debeuse aos insuficientes fondos destinados pola Coroa, e a que esta estaba especialmente interesada, pola súa utilidade práctica, nesas dúas disciplinas. Outro grave problema foi a continua escaseza de medios materiais e persoais. Tampouco se logrou a institucionalización dos estudos, que era outra das metas pretendidas por Herrera, xa que non se expedía ningún certificado ou titulación oficial aos alumnos, con vistas a promover profesionais cunha formación científico-técnica legalmente comprobable.

A pesar de todo o anterior, o nivel científico dos profesores foi alto. Moitos deles publicaron, durante o desempeño do seu cargo, notábeis obras divulgativas. Os coñecementos impartidos estaban actualizados, e daban conta dos avances que alcanzaran destacados científicos europeos como Copérnico, Cardano, Tartaglia ou Galileo. Isto permitiu aos asistentes recibir unha boa formación en matemáticas, cosmografía e náutica, acorde aos tempos que corrían.

Primeiras academias de Medicamento e Ciencias Naturais |

A ilustración española, como a europea en xeral, deu un novo impulso ao espírito academicista. En España créanse as Reais Academias, a imitación das xa existentes en Francia, país de orixe da dinastía reinante. En 1734 fúndase a de Medicamento e Ciencias Naturais que, pouco despois, o marqués da Ensenada encarga segregar en dúas ramas a Jorge Juan, pero as circunstancias políticas impiden que culmine o proceso.

O 7 de febreiro de 1834 créase mediante decreto a Real Academia de Ciencias Naturais de Madrid, pero só duraría trece anos, xa que sería substituída pola que hoxe existe.

Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas e Naturais |

O 25 de febreiro de 1847, durante o reinado de Isabel II, créase por Real Decreto a Academia que perdura co seu nome até os nosos días, baixo a presidencia de Antonio Remón Zarco do Val e Huet e José Solano de la Matalinares.

Estrutura |

A Academia réxese por uns estatutos cuxa última reforma corresponde a un decreto de 2001^[2] e está conformada por 54 académicos numerarios, 90 correspondentes nacionais e un número non determinado de académicos supernumerarios e correspondentes estranxeiros. O seu goberno corresponde ao conxunto dos seus membros en Pleno, que nomean unha Xunta Directiva á que se encomenda a xestión e que rende da mesma ante o Pleno.

A Academia estrutúrase en tres seccións: Ciencias Exactas, Física e Química e Naturais, ademais de nun conxunto de comisións ás que se encomendan tarefas específicas.

Mantén, ademais, unha biblioteca formada por máis de 27 000 volumes e diversos materiais como revistas científicas, manuscritos e mapas. Os seus fondos proveñen das adquisicións da propia Academia, os intercambios e as doazóns particulares, entre as que destacan as de José Echegaray, Fernando de Castro e a Fundación Juan March.

Académicos numerarios (2017) |

Académicos numerarios da Real Academia de Ciencias, por orde de antigüidade, segundo a data de lectura do seu discurso de recepción

Presidentes da Academia |

• 1848-1866: Antonio Remón Zarco del Valle y Huet
  


• 1866-1882: José Solano de la Matalinares, marqués do Socorro


• 1882-1901: Cipriano Segundo Montesino y Estrada, duque da Vitoria


• 1901-1916: José Echegaray y Eizaguirre
  


• 1916-1922: Amós Salvador Rodrigáñez
  


• 1922-1928: José Rodríguez Carracido
  


• 1928-1934: Leonardo Torres Quevedo
  


• 1934-1938: Blas Cabrera Felipe
  


• 1940-1958: José Casares Gil
  


• 1958-1966: Alfonso Pena Boeuf
  


• 1966-1970: Julio Palacios Martínez
  


• 1970-1985: Manuel Lora Tamayo
  


• 1985-2002: Ángel Martín Municio
  


• 2002-2005: Carlos Sánchez del Río y Sierra
  


• 2005-2009: Alberto Galindo Tixaire
  


• 2009-2012: Miguel Ángel Alario y Franco
  


• 2012-2015: Alberto Galindo Tixaire
  


• 2015-presente: José Elguero Bertolini
  

Vocabulario científico e técnico |

Nos estatutos da Academia figura, como unha das funcións da mesma, o «fixar e definir a terminología científica e técnica, velando pola propiedade da linguaxe co concurso das Academias de ciencias hispanoamericanas, e colaborar coa Real Academia Española na función propia de esta», para o que editou diferentes edicións do Vocabulario científico e técnico.^[3] A cuarta edición está publicada en liña, con software Mediawiki, actualizada de forma continua por editores autorizados pola Academia.^[4]

Notas |

Véxase tamén |

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas e Naturais

Bibliografía |

• Esteban Piñeiro, Mariano (1999). «A Academia de Matemáticas de Madrid», en Enrique Martínez Ruiz (coord.): Felipe II, a ciencia e a técnica. Madrid: Editorial Actas (pp.: 113-132). ISBN 978-84-87863-75-2.

Ligazóns externas |

• Sitio web oficial da Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas e Naturais.


• 
  Vocabulario científico e técnico. Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas e Naturais