Logotipo do AVE.

Tren AVE estacionado na estación de Córdoba.

Mapa da rede de Alta Velocidade en España (2015).

A Alta Velocidade Española, coñecida co acrónimo AVE, é unha marca comercial da empresa Renfe Operadora pola que define o servizo comercial con trens de alta velocidade en España. Está operativo dende abril de 1992, cando se inaugurou Novo acceso ferroviario a Andalucía.

Esta división de RENFE creouse en 1992, ao escindírense da empresa matriz outras pequenas empresas, chamadas unidades de negocio. O seu obxectivo era operar os servizos con trens de alta velocidade sobre a mencionada liña Madrid-Sevilla vía Cidade Real, Puertollano e Córdoba.

Actualmente existe unha rede de aproximadamente 2.380 km de vías de largo internacional en España.

Historia |

Os inicios |

En xuño de 1966, durante unha serie de ensaios da locomotora 2000-T de Talgo especial para remolcar o Talgo III, alcánzanse os 200 km/h no traxecto entre Sevilla e Los Rosales: era a primeira vez que en España se circulaba a esa velocidade, aínda que tiveron que pasar moitos anos máis para que a alta velocidade se consolidase, cousa que non ocorreu ata a década de 1990.

Varios anos logo deste ensaio, en maio de 1972, a locomotora 3005-T de Talgo-Krauss Maffei, bautizada como Virgen de La Bien Aparecida, alcanza os 222 km/h na liña Madrid-Barcelona, entre as estacións de Azuqueca de Henares (Guadalaxara) e Meco (Madrid).

En 1976, comezouse a investigar en España cun tren derivado do ETR-401 Pendolino italiano, enmarcado en España dentro da serie 443 de Renfe, do que só se construíu unha unidade que se preserva en Castejón (Navarra). Con este tren levouse a cabo unha serie de ensaios, sendo nun deles, e xa no ano 1987, no que se alcanzarían os 206 km/h entre os puntos quilométricos 220 e 221 da liña de Madrid a Alacant.

O AVE chega a España |

A finais da década de 1980 empezouse a proxectar a construción dunha liña de alta velocidade, a inspiración da realizada por SNCF en Francia (o TGV). Entre outros proxectos realizouse un dun traxecto que unise a meseta castelá con Andalucía sen pasar por Despeñaperros. Tras varios anos de proxectos, chegouse á conclusión de que unha liña en largo internacional sería acertada, xa que permitiría aproveitar trens e instalacións probadas en Europa, e propúxose a creación da primeira liña de alta velocidade (LAV) en España. O proxecto de NAFA (Novo acceso ferroviario a Andalucía) estábase estudando como alternativa á liña por Despeñaperros, dada a necesidade de revitalizar a estancada economía do sur do país. En 1988 decídese polo ancho de vía internacional en vez do ancho ibérico co que en principio se proxectara. Tras varios anos de obras, a primeira liña inaugurouse o 14 de abril de 1992, coincidindo coa Expo 92 celebrada en Sevilla. Nos seus dous primeiros anos de funcionamento, o AVE circulaba entre Madrid e a capital andaluza en 2 horas e 55 minutos, con paradas intermedias en Cidade Real, Puertollano e Córdoba.

O 23 de abril de 1993 alcanzouse a marca de velocidade dos trens AVE con 356,8 km/h, o que permitiu iniciar en 1994 a explotación comercial a 300 km/h nos trens AVE de longa distancia, reducíndose en 40 minutos a duración do traxecto entre Madrid e Sevilla.

Extensión da Alta Velocidade |

En 1987 comezaron os proxectos para reformar o Corredor Mediterráneo e dotalo de dobre vía en toda a súa totalidade, proxecto do que en 1996 se inauguraron os primeiros tramos de alta velocidade, situados entre Vandellòs e Orpesa, permitindo circular ao tren a 200 km/h nunha infraestrutura apta para esa velocidade.

No verán de 1997 entrou en servizo comercial o tren Euromed, un tren de alta velocidade de ancho ibérico, que cobre a liña entre Barcelona e Alacant pasando por Tarragona, Castelló de la Plana e Valencia. Ao Euromed sumaríaselle en 1999 o Alaris, circulando entre Madrid e Valencia vía Albacete a unha velocidade máxima de 200 km/h. En 1999 proxectouse a construción da LAV Córdoba-Málaga, para poder levar o AVE á Costa do Sol.

Na liña Madrid-Valladolid comezan en 2002 as obras dos túneles de Guadarrama, para salvar o Sistema Central. Ademais, en vista a un futuro relativamente próximo, estase executando a variante de Pajares (que inclúe os túneles de Pajares) para conectar devandita liña con Asturias.

A construción dunha nova liña de ancho internacional de Madrid á fronteira francesa, na súa primeira fase Madrid-Zaragoza-Lleida, culmínase en 2003, en que se fai a primeira viaxe oficial. Entra en servizo o 11 de outubro de 2003 o AVE Longa Distancia Madrid-Zaragoza-Lleida, que conecta estas cidades xunto a Guadalaxara-Yebes e Calatayud. Durante os primeiros anos non o fai á velocidade prevista por non ter listo o sistema europeo normalizado de sinalización ERTMS. Esta liña é a primeira en España en contar co sistema de electrificación a 2x25kV 50 Hz, que permite afastar a distancia á que se sitúan as subestacións de tracción, sen necesidade de aumentar a tensión.

En decembro de 2004 inaugurouse o servizo Avant Sevilla-Córdoba, cuxos traxectos duran uns 40 minutos co novo material S-104, que tamén se introduce no servizo Avant Madrid-Cidade Real-Puertollano (anterior AVE Lanzadeira) en xaneiro de 2005. Un material similar, os S-102, cobren o servizo AVE Longa Distancia Madrid-Zaragoza-Huesca, que se inaugura en abril de 2005.

A construción dun novo acceso ferroviario de alta velocidade ata Toledo de 21 km, partindo da primeira infraestrutura na comarca toledana de La Sagra, permite inaugurar o servizo Avant Madrid-Toledo en novembro de 2005. O traxecto dura menos de 30 minutos. Esta liña de alta velocidade xerou e xera controversia pola eliminación do resto dos servizos ferroviarios que operaban en Toledo, xa que ao pasar a relación pola vía de ancho UIC, varios municipios grandes como Xetafe, Aranjuez e Algodor perderon o tren directo a Toledo, quedando a estación de Algodor sen servizo comercial, e tendo a cidadanía das capitais de provincia de Castela-A Mancha (Albacete, Cuenca e Cidade Real) que viaxar ata Madrid-Puerta de Atocha para transbordar ao tren pola liña Madrid-Sevilla; cousa que fixo aumentar as viaxes en autobús desde devanditos lugares, posto que a viaxe leva menos tempo e é máis económica respecto ao ferrocarril. Actualmente Toledo só ten acceso á rede de alta velocidade en ancho UIC, o que imposibilita o transporte de mercancías e viaxeiros doutras procedencias que non sexan de liñas de alta velocidade.

En maio de 2006 anunciouse o incremento de velocidade nos servizos AVE S-102 que operan na liña Madrid-Zaragoza-Lleida, pasando dos 200 km/h aos 250 km/h grazas á entrada en funcionamento do ERTMS de nivel 1, un sistema de condución automática dos trens compatible nun futuro coas liñas francesas e do resto de Europa. Desde o 17 de outubro dese ano, devanditos servizos circulan a 280 km/h. En agosto de 2007 alcánzanse os 300 km/h. Para alcanzar os 350 km/h hai que esperar ao nivel 2 do ERTMS.

En maio de 2006 entraron en servizo os Alvia, uns trens capaces de operar en ancho internacional ou ibérico coa mesma locomotora, e de cambiar de ancho sobre a marcha. Estes trens recortan o tempo de viaxe entre Madrid e varias cidades do norte de España, como Bilbao, Vitoria, Santander ou Xixón.

O 16 de decembro de 2006 ábrese o tramo Córdoba-Antequera da liña Madrid-Córdoba-Málaga, que inclúe as estacións de Puente Genil-Herrera e Antequera-Santa Ana. Isto permitiu un recorte do tempo nas viaxes entre Madrid e Alxeciras, ademais dun novo itinerario cara a Granada. Dous días despois ábrese o tramo Lleida-Camp de Tarragona da liña Madrid-Barcelona-Fronteira Francesa.

Obras da estación do AVE de León.

O 22 de decembro de 2007 inaugurouse a liña Madrid-Segovia-Valladolid, e un día despois o tramo que quedaba da L.A.V. Córdoba-Málaga, entre Antequera e Málaga.

Aínda que inicialmente prevista para o 21 de decembro, o 20 de febreiro de 2008 abriuse ao público o tramo Roda de Berà-Barcelona da L.A.V. Madrid-Zaragoza-Barcelona-Fronteira Francesa. Deste xeito a conexión por alta velocidade entre Madrid e Barcelona está operativa, cun tempo de viaxe de 2 horas e 38 minutos.

En maio de 2009, asinouse o convenio para construír o ferrocarril de alta velocidade en Navarra, pondo fin a trece anos de paros e movementos en falso.^[1]

Desde 2010 o Goberno de España conta coa 2ª maior rede de alta velocidade ferroviaria no mundo, con 2.230 km, superando a países pioneiros na alta velocidade, como Xapón ou Francia, e só por detrás de China.^[2] A última liña de alta velocidade en ser inaugurada é o traxecto Madrid-Cuenca-Motilla del Palancar-Valencia, xunto co ramal Motilla del Palancar-Albacete, que desde o 18 de decembro de 2010 incorpora á rede AVE as súas 438 km (Madrid-Valencia, 391 km, e Motilla-Albacete, 47 km).^[3]

O 19 de decembro de 2010 producíase un feito histórico para a Alta Velocidade, ao conectar Barcelona con París en sete horas e 25 minutos, salvando por primeira vez os Pireneos. No traxecto era necesario facer un transbordo, cambiando de plataforma, na estación de Figueres-Vilafant, xa que entre Figueres e Barcelona as vías eran de largo convencional.^[4]

O 10 de decembro de 2011 a Alta Velocidade chegaba a Galicia, coa inauguración duns 150 km entre Ourense e A Coruña, con parada tamén en Santiago de Compostela.^[5]

O 8 de xaneiro de 2013 inaugurouse o tramo entre Barcelona, Xirona e Figueres, que conectaba co TGV francés. Así finalizaba a esperada conexión con Francia, despois de máis de 15 años de obras.

O 17 de xuño de 2013 inaugurouse o tramo entre Albacete e Alacant.^[6]

O 16 de decembro de 2013 entrou en servizo a conexión directa con Francia, con traxectos sen transbordo entre Barcelona e París nun tempo aproximado de seis horas e vinte minutos. Posteriormente puxéronse tamén en servizo traxectos directos a Lión e Tolosa.

O 29 de setembro de 2015 inaugúrase o tramo que une Valladolid con Palencia e León. Chega nunha soa vía, a diferenza do dobre trazado do resto da rede do país.

Liñas de alta velocidade |

Liñas en servizo |

Liñas en construción (2015) |

Liñas proxectadas |

Prevese un aumento da oferta xeográfica do AVE, aproveitando a posta en marcha de novas liñas de alta velocidade por parte de ADIF, segundo o Plan Estratéxico de Infraestruturas e Transporte (PEIT), que culminará en 2020, e que pretende cubrir toda a Península Ibérica, chegando aos 10.000 km de liñas de alta velocidade.^[7]

Relacións de alta velocidade |

No Novo acceso ferroviario a Andalucía |

No Corredor Nordés |

No Corredor Norte: Liña Madrid - Segovia - Valladolid |

No Corredor Mediterráneo e no Corredor de Levante |

Só se citan os trens de altas prestacións (160–200 km/h), aínda que polas liñas circulan nalgúns tramos trens de media distancia e de proximidades. Non se poden separar ambos corredores xa que moitos trens percorren os dous e o treito La Encina-Alacant é común a ambos.

Trens de alta velocidade |

Talgo 350, AVE Serie 102

• AVE Serie 100


• 
  Euromed Serie 101


• AVE Talgo 350, Serie 102


• AVE Siemens Velaro Serie 103


• AVE Serie 112


• 
  Avant Alstom Pendolino Serie 104


• 
  Avant Alstom Pendolino Serie 114


• 
  Alvia CAF ATPRD Serie 120


• 
  Alvia Talgo 250 / Serie 130


• 
  Alaris Fiat Pendolino Serie 490


• Locomotoras serie 252


• Talgo VI


• Arco


• AVRIL (sen uso comercial)

Notas |

Véxase tamén |

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Alta Velocidade Española

Outros artigos |

• Adif


• Renfe Operadora

Ligazóns externas |

• Páxina web dos servizos de AVE de Renfe Operadora


• Páxina web sobre a evolución e desenvolvemento da rede ferroviaria española


• Alta Velocidade Ferroviaria en España: detalles e características dos trazados


• Páxina web da Alianza da Alta Velocidade Europea


• A alta velocidade revoluciona o modelo de transporte


• O AVE chegará á Comunidade Valenciana en 2010