Coordenadas: 42°47′7.12″N 8°51′56.92″O / 42.7853111, -8.8658111

Lousame
Casa do concello.
Situación
Xentilicio[1]	lousamán/lousamá
Xeografía
Provincia	Provincia da Coruña
Comarca	Comarca de Noia
Poboación	3.386 hab. (2018)
Área	93,6 km²
Densidade	36,18 hab./km²
Entidades de poboación	7 parroquias
Capital do concello	Portobravo
Política (2015)
Alcaldesa	Teresa Villaverde Pais (PPdeG)
Concelleiros	BNG: 1 PPdeG: 6 PSdeG-PSOE: 3 Outros: PT 1
Eleccións municipais en Lousame
Uso do galego[2] (2011)
Galegofalantes	84,91%
Na rede
www.concellodelousame.gal
secretaria@concellodelousame.com
v c e

Lousame é un concello galego situado no suroeste da provincia da Coruña, pertencente á comarca de Noia. Segundo o padrón municipal (INE 2017) ten 3.447 habitantes (1.681 homes e 1.766 mulleres). O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é lousamán^[3].

É un concello principalmente agrario. Está dividido en 7 parroquias e a el pertencen 75 núcleos de poboación.

Etimoloxía |

O nome de Lousame consérvase dende a época romana. Provén da palabra latina lausia, que corresponde ás lousas que tanto abundan no concello.

Xeografía |

O concello ten unha superficie de 93 km², e abrangue 7 parroquias. Limita ao norte co concello de Brión, ao sur con Boiro e Rianxo, ao leste con Rois e Dodro e ao oeste con Porto do Son. É un territorio cun relevo abrupto, con fortes contrastes entre o fondo dos vales (20 msnm) e cumios de altitude media (monte Iroite, de 685 m, e a Muralla, de 674 m).

Historia |

Nos terreos ocupados polo concello consérvanse restos prehistóricos (mámoas), da Idade de Bronce (petróglifo de Lesende) e da época castrexa. De feito, no propio escudo do concello aparecen reflectidos sete castros (Coto do Castro, Castro de Comparada, Castro de Servia, Castelo de Fruíme, Castelo de San Lourenzo, Castro de Berrimes e Castro do Lourido).

Da época da romanización consérvase o topónimo do concello, procedente da palabra celtolatina lausia, que corresponde aos xistos ou lousas que tanto abundan nesa parroquia (montes de Aldeagrande, Seoane e Cruído).

Na Idade Media fundouse o mosteiro de Toxos Outos, na beira dereita do río de San Xusto. No tombo de san Xusto, do século XII, aparece reflectida moita documentación da época medieval. No século XVII o mosteiro foi anexionado ao de Sobrado dos Monxes, converténdose en priorado do mesmo. Xa coa desamortización de Mendizábal desintegrouse por completo, converténdose na igrexa parroquial de San Xusto de Toxos Outos e perdendo a autonomía xurisdicional que tivera na Idade Media.

Entre 1730 e 1777 viviu na aldea de Fruíme Diego Antonio Cernadas de Castro, escritor e defensor de Galicia, que exerceu o cargo de cura nesta aldea, aínda que neste época a parroquia de Fruíme non era de Lousame.

O concello de Lousame conformouse como tal en 1836, cando tiña 3.514 habitantes. Foi anexionada a parroquia de San Martiño de Fruíme (que pertencía ao concello de Boiro) e a de San Xoán de Camboño (Porto do Son). Amais, a parroquia de Santa María de Roo, que pertencía á xurisdición de San Xusto, pasou ao concello de Noia.

Durante a segunda metade do século XIX chegou a haber 5 fábricas de papel en Lousame na riveira de varios ríos. A máis importante foi a de Diego Fontán, na riveira do río Vilacova.

A casa consistorial está na aldea de Portobravo desde a década de 1950, se ben ata entón estivera no lugar de Cruído. Nesa época acadouse o período de máxima poboación (6.555 habitantes) debido ao auxe das explotacións mineiras de Finx.

Poboación |

Patrimonio |

Mosteiro de San Xusto de Toxos Outos |

Minas de Finx |

Fábrica de papel de Fontán |

Chegou a haber cinco fábricas de papel á beira dos ríos Vilacoba e San Xusto, sendo a máis importante a fundada en 1863 polo matemático e xeógrafo Domingo Fontán. Estaba situada na ribeira esquerda do Vilacoba, á altura do lugar do Castro. O edificio, de planta rectangular, tiña cuberta a dúas augas e gran cantidade de fiestras dispostas de xeito rítmico. Esta arquitectura era funcional, pois as fiestras servían para ventilar o interior para o secado do papel. Había dous niveis de catorce fiestras, tendo o corpo máis baixo catro aberturas máis grandes. A auga chegaba a través dunha canle de pedra de lonxitude considerable e con moita capacidade, que recollía a auga río arriba.

Galería de imaxes |

• 
  

  

  
  

  
  

  Igrexa de San Xusto
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Antiga casa parroquial de San Xusto. Hoxe albergue.
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Río San Xusto
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Fervenza en Toxos Outos
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Moas dos muíños en Toxos Outos
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Restos do antigo mosteiro en Toxos Outos
  

  
  

  
  

Parroquias |

Lugares de Lousame |

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Lousame vexa: Lugares de Lousame.

Notas |

Véxase tamén |

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Lousame

Bibliografía |

GONZÁLEZ PÉREZ, Clodio (2014): Concello de Lousame. Patrimonio arqueolóxico, histórico, artístico e arquitectónico, Ed. Toxosoutos - Concello de Lousame, ISBN 978-84-943014-4-5

v c e Concellos da comarca de Noia     Lousame Noia Outes Porto do Son

v c e Galicia  · Concellos da provincia da Coruña Abegondo Ames Aranga Ares Arteixo Arzúa A Baña Bergondo Betanzos Boimorto Boiro Boqueixón Brión Cabana de Bergantiños Cabanas Camariñas Cambre A Capela Carballo Cariño Carnota Carral Cedeira Cee Cerceda Cerdido Coirós Corcubión Coristanco A Coruña Culleredo Curtis Dodro Dumbría Fene Ferrol Fisterra Frades Irixoa A Laracha Laxe Lousame Malpica de Bergantiños Mañón Mazaricos Melide Mesía Miño Moeche Monfero Mugardos Muros Muxía Narón Neda Negreira Noia Oleiros Ordes Oroso Ortigueira Outes Oza-Cesuras Paderne Padrón O Pino A Pobra do Caramiñal Ponteceso Pontedeume As Pontes de García Rodríguez Porto do Son Rianxo Ribeira Rois Sada San Sadurniño Santa Comba Santiago de Compostela Santiso Sobrado As Somozas Teo Toques Tordoia Touro Trazo Val do Dubra Valdoviño Vedra Vilarmaior Vilasantar Vimianzo Zas